ΣΠΟΥΔΕΣ &
ΤΙΤΛΟΙ
ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ
ΕΚΛΟΓΗ ΜΟΥ ΩΣ ΛΕΚΤΟΡΑ
30 Ιουνίου
1981: Απολυτήριο του ιδιωτικού Λυκείου Πειραιώς «Ο ΠΛΑΤΩΝ» (βαθμός απολυτηρίου:
«Άριστα»).
30 Απριλίου
1990: Πτυχίο Τμήματος Νομικής, Σχολής Νομικών, Οικονομικών και Πολιτικών
Επιστημών, Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (βαθμός πτυχίου:
«Καλώς»).
7 Δεκεμβρίου
1993 – 11 Σεπτεμβρίου 1996: Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης του Κλάδου
Ιστορίας, Φιλοσοφίας και Κοινωνιολογίας του Δικαίου της Νομικής Σχολής του
Α.Π.Θ. (ειδίκευση και διπλωματική εργασία στο Εκκλησιαστικό Δίκαιο, βαθμός
Διπλώματος: «Άριστα»).
Κατά το πρώτο
έτος (1994) των μεταπτυχιακών σπουδών, εκπονήθηκε η (αδημοσίευτη μέχρι σήμερα)
εργασία με τίτλο: «Η απονομή του δικαίου από τα μεταβυζαντινά εκκλησιαστικά
δικαστήρια».
Κατά το
δεύτερο έτος (1995) των μεταπτυχιακών σπουδών, υποβλήθηκε η διπλωματική
εργασία με θέμα: «Πορίσματα από την
εκκλησιαστική νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας του έτους 1987»
[βαθμός εργασίας: «Άριστα» (10)].
1993-1994:
Ειδίκευση στην αγγλική νομική ορολογία, στα πλαίσια του κύκλου των ανωτέρω
μεταπτυχιακών σπουδών.
3 Νοεμβρίου
1994 – 28 Απριλίου 1995: Συμμετοχή στα σεμινάρια και τις επιστημονικές
εργασίες του Διαπανεπιστημιακού Προγράμματος Διδακτορικής Επιμόρφωσης
Κανονικού Δικαίου (Programme
interuniversitaire
de
formation
doctorale
en
droit
canonique), που φέρει
τον τίτλο «GRATIANUS» και
συνδιοργανώνεται κάθε έτος στο Παρίσι από το Πανεπιστήμιο PARIS-SUD (Faculte Jean Monnet a Sceaux:
Droit-Economie-Gestion) και τη
FACULTE
DE
DROIT
CANONIQUE
DE
PARIS-INSTITUT
CATHOLIQUE
DE
PARIS.
Οι εργασίες
του ανωτέρω Προγράμματος «GRATIANUS» ως στόχο
είχαν την προετοιμασία των σπουδαστών του για την εκπόνηση διδακτορικής
διατριβής στους κλάδους του Κανονικού και Εκκλησιαστικού Δικαίου. Το πρόγραμμα
σπουδών περιελάμβανε καθημερινή εντατική διδασκαλία, επιστημονικές συζητήσεις
και εργασίες στα εξής μαθήματα:
- Κανονικό & Εκκλησιαστικό Δίκαιο των
χωρών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης,
- Συγκριτικό Εκκλησιαστικό Δίκαιο των χωρών
μελών της Ευρωπαϊκής
Ένωσης,
- Συγκριτικό Δίκαιο περί των
Θρησκευμάτων,
- Κοινοτικό και Διεθνές Δίκαιο σχετικά με τα
Θρησκεύματα,
- Ιστορία Κανονικού Δικαίου &
Θρησκευτικών Θεσμών,
- Ευρωπαϊκό Κοινοτικό
Δίκαιο.
25 Μαΐου 1999:
Διδακτορικό Δίπλωμα του Τμήματος Νομικής της Σχολής Νομικών & Οικονομικών
Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Θέμα της διδακτορικής
διατριβής: «Ορθόδοξη Εκκλησία της Κρήτης: Θεσμοί και διοικητική
οργάνωση κατά τον Καταστατικό της
Νόμο (Ν. 4149/1961)»
(βαθμός «Άριστα»).
ΞΕΝΕΣ
ΓΛΩΣΣΕΣ
1977: Δίπλωμα
«LOWER
CERTIFICATE
OF
OCFORD» της αγγλικής
γλώσσας.
1993-1994:
Ειδίκευση στην αγγλική νομική ορολογία, στα πλαίσια των μεταπτυχιακών σπουδών
στη Νομική Σχολή του Α.Π.Θ.
1994-1995:
Εμβάθυνση στην γαλλική γλώσσα και τη νομική της ορολογία, στα πλαίσια της
παρακολούθησης στο Παρίσι επί εξάμηνο του ανωτέρω Διαπανεπιστημιακού
Προγράμματος Διδακτορικής Επιμόρφωσης «GRATIANUS».
ΥΠΟΤΡΟΦΙΕΣ
1994-1995:
Υποτροφία εξωτερικού του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Erasmus (Κλάδος
Εκκλησιαστικού και Κανονικού Δικαίου) για συμμετοχή στο αναφερθέν
Διαπανεπιστημιακό Πρόγραμμα Διδακτορικής Επιμόρφωσης Κανονικού Δικαίου
«GRATIANUS».
1995-1998:
Υποτροφία εσωτερικού τριετούς διάρκειας του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών
(Ι.Κ.Υ.), για την εκπόνηση διδακτορικής διατριβής με γνωστικό αντικείμενο από
το Εκκλησιαστικό Δίκαιο, μετά από επιτυχείς εξετάσεις στα
μαθήματα:
- Εκκλησιαστικό Δίκαιο (βαθμός 19)
- Πηγές Βυζαντινού Δικαίου (βαθμός 18)
- Δίκαιο Ορθοδόξων Εκκλησιών (βαθμός
20).
19-26 Μαΐου
1997: Υποτροφία εξωτερικού του ευρωπαϊκού προγράμματος Erasmus, μετά από
πρόταση του Καθηγητή Φιλοσοφίας και Μεθοδολογίας του Δικαίου της Νομικής
Σχολής Α.Π.Θ. κ. Κ. ΣΤΑΜΑΤΗ. Με την υποστήριξη της υποτροφίας συμμετείχα σε
μεταπτυχιακό σεμινάριο Νομικής Θεωρίας, το οποίο υπό τον τίτλο
«Jurisdiction
in
Europe.
Towards
a
Common
Legal
Method» διεξήχθη στο
Bocholt του
Munster Γερμανίας
κατά την ανωτέρω χρονική περίοδο, με τη συμμετοχή πανεπιστημιακών και φοιτητών
από κράτη της Ευρώπης.
ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ
ΔΙΑΤΡΙΒΗ
6 Μαΐου 1999:
Έγκριση διδακτορικής διατριβής, η οποία υποβλήθηκε στο Τμήμα Νομικής της
Σχολής Νομικών & Οικονομικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου
Θεσσαλονίκης, με θέμα: «Ορθόδοξη Εκκλησία της Κρήτης: Θεσμοί και διοικητική
οργάνωση κατά τον Καταστατικό της
Νόμο (Ν. 4149/1961)»
(βαθμός «Άριστα»). Η διδακτορική διατριβή εκδόθηκε από το Ινστιτούτο Κρητικού
Δικαίου, που εδρεύει στα Χανιά Κρήτης (Νεάρχου 15), στο τόμο Θ’ (2001) των
οικείων εκδόσεων, οι οποίες φέρουν το γενικό τίτλο «ΤΑΛΩΣ» (σσ.
544).
ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΟ
ΕΡΓΟ & ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ
Β΄ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΛΟΓΗ ΜΟΥ ΩΣ ΛΕΚΤΟΡΑ ΜΕΧΡΙ
ΣΗΜΕΡΑ
ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΟ
ΕΡΓΟ (οι εργασίες παρατίθενται βάσει του είδους και ακολούθως του χρόνου
δημοσίευσής τους).
Αυτοτελή
έργα
[1]. Θρησκευτική Νομοθεσία. Ειδική νομοθεσία –
βιβλιογραφία - νομολογία, Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 2009 (σσ. 2037): το
έργο αυτό είναι προϊόν κοινής μας συνεργασίας με τον Ομότιμο Καθηγητή του
Εκκλησιαστικού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Σπύρο Ν.
Τρωιάνο.
[2]. Θεσμοί
Δικαίου Αγίου Όρους, Πρότυπες
Θεσσαλικές Εκδόσεις, Τρίκαλα-Θεσσαλονίκη 2009, (σσ. 190).
[3]. Introduction
to
Hellenic
Ecclesiastical
Law: υποβάλλεται
σε έντυπη μορφή (σσ. 180) και c-d, μαζί με την
βεβαίωση του εκδότη κ. Λαυρέντη Ντετζιόρτζιο ότι τελεί υπό έκδοση (Πρότυπες Θεσσαλικές
Εκδόσεις).
[4]. Τα όρια της εκκλησιαστικής αυτοδιοίκησης.
Ι: Κανονιστική Αρμοδιότητα: υποβάλλεται σε έντυπη μορφή (σσ. 375) και
c-d, μαζί με την
βεβαίωση του εκδότη κ. Λαυρέντη Ντετζιόρτζιο ότι τελεί υπό έκδοση (Πρότυπες Θεσσαλικές
Εκδόσεις).
Μελέτες
σε περιοδικά ή τιμητικούς τόμους
Ελληνόγλωσσες
[1]. «Οι φορολογικές απαλλαγές των
θρησκευμάτων. Ζητήματα συνταγματικότητας», Δελτίο Φορολογικής
Νομοθεσίας 63 (2009) 4-27. Διευκρινίζεται ότι, όπως εκτενέστερα
εκθέτω και στο Αναλυτικό μου
Υπόμνημα, η παρούσα εργασία τελούσε υπό δημοσίευση σε ειδικό αφιέρωμα της
Εταιρείας Νομικών Βορείου Ελλάδος, έτους 2005. Υπό αυτά τα στοιχεία είχε
υποβληθεί και κατά την υποψηφιότητά μου σε λέκτορα. Επειδή όμως εκείνη η έκδοση ουδέποτε έγινε,
προέκυψαν δε νέα φορολογικά δεδομένα (όπως το Ενιαίο Τέλος Ακινήτων, ΕΤΑΚ, το
κείμενο ενημερώθηκε και Επιτέλους) δημοσιεύθηκε ως άνω.
[2].
«Ιδιοκτησιακές διαφορές μεταξύ μονών του μεταβυζαντινού Άθω-: δύο αδημοσίευτα
έγγραφα», ‘Πνεύματος Δώρημα Γεωργίω Π.
Νάκω’, «Νόμος» Επιστημονική
Επετηρίδα του Τμήματος ΝΟΠΕ, Θεσσαλονίκη 2010, 311-332.
[3]. «Κοινοτικό δίκαιο δημόσιων έργων
και εκκλησιαστική αυτοδιοίκηση. Η εναρμόνιση του Κανονισμού 55/1974 για τα
εκκλησιαστικά έργα με την Οδηγία 2004/18/ΕΚ», Αρμενόπουλος 65 (2011) 361-382.
[4]. «Η
εκκλησιαστική δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην τουρκοκρατούμενη
Θεσσαλονίκη», υπό δημοσίευση στα Πρακτικά του ΚΕ΄ Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου
‘Χριστιανική Θεσσαλονίκη’, που πραγματοποιήθηκε στην Ι. Μονή Βλατάδων τις
15/17-12-2011 υπό το γενικό τίτλο «Χριστιανικές Κοινότητες της Θεσσαλονίκης
κατά την Οθωμανική περίοδο».
Ξενόγλωσσες
[5]. «Die Verpflichtung, anlasslich der Eidesleistung seine religiose Uberzeugung vor Gericht zu erklaren, verletzt die Gewissens- und Religionsfreiheit. EGMR 21. 2. 2008, 19.516/06 (Alexandridis /. Griechenland)»:
υπό
δημοσίευση
εντός
του 2012 στο
νομικό
περιοδικό
Osterreichisches Archiv fur Recht und Religion,
που
εκδίδεται
από
το ‘Institut fur Rechtsphilosophie, Religions-und Kulturrecht
Rechtswissen schaftliche’ του
Πανεπιστημίου
της
Βιέννης (Fakultat der Universitat Wien).
[6]. «The application of the freedom of religion principles of the European Convention on Human Rights in Greece», in: ACHILLES EMILIANIDES (ed.), Religious Freedom in the European
Union, European Consortium for Church and State Research,
Leuven-Paris-Walpole MA, Peeters 2011, pg. 187-197.
[7]. «The special treatment of religions in the context of Greek Penal Law»: υπό
δημοσίευση
στα
Πρακτικά
του
προαναφερθέντος
Συνεδρίου
στο
Ελσίνκι (Φινλανδία, 2008) με
γενικό
τίτλο «Religion in Criminal Law’.
[8]. «Legal and Pastoral Treatment of Immigrants in Greece»: αποτελεί
υπό
δημοσίευση
στα
Πρακτικά
του
προαναφερθέντος
Συνεδρίου
στο
της
Μαδρίτης (Ισπανία, 2009), με
γενικό
τίτλο «Legal and Pastoral Treatment of Immigrants in European Union’.
[9]. «The Right to Religious Equality under the Greek Law»: υπό
δημοσίευση
στα
Πρακτικά
του
προαναφερθέντος
Συνεδρίου
της
Οξφόρδης (Μ. Βρετανία, 2011) με
γενικό
τίτλο «The Right to Religious Equality in the European Union».
Σχόλια
σε δικαστικές αποφάσεις και άλλα δημοσιεύματα
[1]. Σχόλια
υπό την Ειρηνοδικείου Κόνιτσας 11/2005, Αρχείο Νομολογίας 58 (2007) 340-343
(343-344).
[2]. Σχόλια
υπό τις Συμβουλίου της Επικρατείας 117-118/2007 (ΠρΕπεξ), Θεωρία και Πράξη Διοικητικού Δικαίου
2/2008, 169-165 (165-166).
[3]. Σχόλια
υπό την Συμβουλίου της Επικρατείας 686/2011, Θεωρία και Πράξη Διοικητικού Δικαίου
7/2011, 710-712 (713-714).
[4].
Παρουσίαση του βιβλίου του Θ. Παπαθανασίου, Κανόνες και Ελευθερία. Οι μεταμορφώσεις
του 108ου κανόνα της τοπικής Συνόδου της Καρθαγένης και οι περιπέτειες της
ελεύθερης αποδοχής του Χριστιανισμού, εκδ. Επέκταση, Νομοκανονική
Βιβλιοθήκη 15, Κατερίνη 2005, σσ. 188 [Σύναξη 99/2006,
94-96].
[5].
Παρουσίαση του βιβλίου του Γ. Ανδρουτσόπουλου, Η θρησκευτική ελευθερία κατά τη νομολογία
του Αρείου Πάγου, Αντ. Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή 2010, σσ. 442 [Νομοκανονικά 2/2010,
196-202].
[6].
«Η προσφορά του Καθηγητή Σ. Τρωιάνου στο Εκκλησιαστικό Δίκαιο», Βυζαντινά 29 (2009)
6515-520.
ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ
ΕΡΓΟ
Απρίλιος 2008
– Δεκέμβριος 2009, Ιούνιος 2010 – Απρίλιος 2012: Διδασκαλία του μαθήματος
‘Εκκλησιαστικό Δίκαιο’ σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο
στο Τμήμα Νομικής της Σχολής ΝΟΠΕ του ΑΠΘ.
Απρίλιος 2008
– Δεκέμβριος 2009, Ιούνιος 2010 – Απρίλιος 2012: Διδασκαλία του μαθήματος
‘Θεσμοί Δικαίου Αγίου Όρους’ σε προπτυχιακό επίπεδο στο Τμήμα Νομικής
της Σχολής ΝΟΠΕ του ΑΠΘ.
Ιανουάριος
2009: Στο πλαίσιο του προγράμματος μεταπτυχιακών σπουδών Socrates-Gratianus 2008-2009,
δίδαξα στις 21-1-2009 το μάθημα Droit
ecclesiastique
de
l’Eglise
orthodoxe
de
Grece στη Faculte
de
Droit
Canonique, που εδρεύει
στο Institut
Catholique
de
Paris και
συνεργάζεται με το Universite
Paris-Sud.
Ιανουάριος
2010: Στο πρόγραμμα Σεμιναρίων
Βυζαντινού Δικαίου του Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών Θεσσαλονίκης της
περιόδου 2008-2009, στις 13-1-2010 παρέδωσα μάθημα με θέμα: «Η διοικητική
οργάνωση του Αγίου Όρους κατά τη βυζαντινή περίοδο».
Ιανουάριος
2011: Στο πρόγραμμα Σεμιναρίων
Βυζαντινού Δικαίου του Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών Θεσσαλονίκης της
περιόδου 2010-2011, στις 2-3-2011 παρέδωσα μάθημα με θέμα: «Το κανονικό
συνοδικό σύστημα διοίκησης της Εκκλησίας κατά τη βυζαντινή
περίοδο».
14-1-2010: Στο
πλαίσιο του προγράμματος μαθημάτων του Ανοιχτού Πανεπιστημίου του Δήμου
Θεσσαλονίκης (Διεύθυνση Εκπαίδευσης), περιόδου 2009-2010, που
πραγματοποιήθηκε στο Κέντρο Ιστορίας του Δήμου Θεσσαλονίκης, υπό το γενικό
τίτλο: ‘Νομική, το μέλλον της Ευρώπης’, και υπό το συντονισμό του Ομότ.
Καθηγητή κ. Γ. Νάκου, παρέδωσα μάθημα με θέμα: «Η περιουσία των μονών του Αγίου
Όρους».
3-2-2011: Στο
πλαίσιο του προγράμματος μαθημάτων του Ανοιχτού Πανεπιστημίου του Δήμου
Θεσσαλονίκης (Διεύθυνση Εκπαίδευσης), περιόδου 2010-2011, που
πραγματοποιήθηκε στο Κέντρο Ιστορίας του Δήμου Θεσσαλονίκης, υπό το γενικό
τίτλο: ‘Νομική, το μέλλον της Ευρώπης’, και υπό το συντονισμό του Ομότ.
Καθηγητή κ. Γ. Νάκου, παρέδωσα μάθημα με θέμα: «Προβληματισμοί για το θρησκευτικό
όρκο».
ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΕ
ΣΥΝΕΔΡΙΑ
21-23
Νοεμβρίου 2007: συμμετοχή
μου, μετά από πρόσκληση, στις συνεδριακές εργασίες του EUROPEAN
CONSORTIUM
FOR
CHURCH
AND
STATE
RESEARCH.
Πραγματοποιήθηκε
στη
Λευκωσία (Κύπρος), με
γενικό
θέμα: ‘National legal decisions regarding the freedom of religion and
other convictions, referring to the European Convention for the protection of
human rights and fundamental freedoms (ECHR)’. Συμμετείχα
με
εισήγησή
μου
υπό
τον
τίτλο: «The application of the freedom of religion principles of the European Convention on Human Rights in Greece», η
οποία
δημοσιεύθηκε
ήδη
στα
Πρακτικά
του
Συνεδρίου: ACHILLES EMILIANIDES (ed.), Religious Freedom in the European
Union, European Consortium for Church and State Research,
Leuven-Paris-Walpole MA, Peeters 2011, pg. 187-197 (υποβάλλεται
προς
κρίση).
2-5 Οκτωβρίου
2008: συμμετοχή
μου, μετά από πρόσκληση, στις συνεδριακές εργασίες του EUROPEAN
CONSORTIUM
FOR
CHURCH
AND
STATE
RESEARCH.
Πραγματοποιήθηκε στο Ελσίνκι (Φινλανδία), με γενικό θέμα: ‘Religion
in
Criminal
Law’.
Συμμετείχα με
εισήγησή μου υπό τον τίτλο: «The
special
treatment
of
religions
in
the
context
of
Greek
Penal
Law», η οποία
τελεί υπό δημοσίευση στα Πρακτικά του εν λόγω Συνεδρίου (υποβάλλεται προς
κρίση).
12-15
Νοεμβρίου 2009: συμμετοχή
μου, μετά από πρόσκληση, στις συνεδριακές εργασίες του EUROPEAN
CONSORTIUM
FOR
CHURCH
AND
STATE
RESEARCH.
Πραγματοποιήθηκε
στη
Μαδρίτη (Ισπανία), με
γενικό
θέμα: ‘Legal and Pastoral Treatment of Immigrants in European Union’.
Συμμετείχα
(συνυποβάλλονται δικαιολογητικά) με δική μου εισήγηση υπό τον τίτλο:
«Legal
and
Pastoral
Treatment
of
Immigrants
in
Greece», η οποία
τελεί υπό δημοσίευση στα Πρακτικά του εν λόγω Συνεδρίου (υποβάλλεται προς
κρίση) ‘Religion
in
Criminal
Law’.
Κατά τη λήξη
των εργασιών του ανωτέρω Συνεδρίου ανακηρύχθηκα μέλος του EUROPEAN
CONSORTIUM
FOR
CHURCH
AND
STATE
RESEARCH.
22-24
Οκτωβρίου 2009: Συμμετοχή στις συνεδριακές εργασίες της ΙΒ΄ Συνάντησης Ιστορικών του Δικαίου,
που πραγματοποιήθηκε στην Κομοτηνή (Αίθουσα Γενικών Συνελεύσεων της Νομικής
Σχολής), όπου και εκφώνησα εισήγηση με θέμα «Διαφορές ορίων μεταξύ μονών του
Αγίου Όρους» (Σάββατο, 24-10-2009).
15-17
Δεκεμβρίου 2011: Συμμετοχή στις συνεδριακές εργασίες του ΚΕ΄ Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου
‘Χριστιανική Θεσσαλονίκη’, υπό το γενικό τίτλο «Χριστιανικές Κοινότητες
της Θεσσαλονίκης κατά την Οθωμανική περίοδο», που πραγματοποιήθηκε στην Ιερά
Μονή Βλατάδων. Πραγματοποίησα στις 16-12-2011 ομιλία μου με θέμα: «Η εκκλησιαστική δικαιοδοσία του
Οικουμενικού Πατριαρχείου στις Χριστιανικές Κοινότητες της τουρκοκρατούμενης
Θεσσαλονίκης».
ΟΜΙΛΙΕΣ
5-12-2009: συμμετοχή
μου, μετά από πρόσκληση, στην εκδήλωση υπό το γενικό τίτλο «Κράτος και
Εκκλησία: Υπόγειες Διαδρομές», που πραγματοποίησε η Ελληνική Επιτροπή για τα
Δικαιώματα του Ανθρώπου και του Πολίτη, στην Αίθουσα Εκδηλώσεων της Ενώσεως
Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών (ΕΣΗΑ, Ακαδημίας 20, 18:30 μ.μ.). Μετά
τους κ.κ. Νίκο Αλιβιζάτο, Στέφανο Ματθία και Μανώλη Καλομοίρη ομίλησα με θέμα:
«Οι φορολογικές απαλλαγές των θρησκευμάτων. Ζητήματα συνταγματικότητας». Τη
συζήτηση που ακολούθησε συντόνισε ο κ. Κώστας Παπαϊωάννου, Πρόεδρος της
ΕΕΔΑ.
14-1-2010: ομιλία μου
συμμετοχή μου, μετά από πρόσκληση, στην εκδήλωση υπό το γενικό τίτλο «Κράτος
και Εκκλησία: Υπόγειες Διαδρομές», που πραγματοποίησε η Ελληνική Επιτροπή για
τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και του Πολίτη, στην Αίθουσα Εκδηλώσεων της Ενώσεως
Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών (ΕΣΗΑ, Ακαδημίας 20, 18:30 μ.μ.). Μετά
τους κ.κ. Νίκο Αλιβιζάτο, Στέφανο Ματθία και Μανώλη Καλομοίρη ομίλησα με θέμα:
«Οι φορολογικές απαλλαγές των θρησκευμάτων. Ζητήματα συνταγματικότητας». Τη
συζήτηση που ακολούθησε συντόνισε ο κ. Κώστας Παπαϊωάννου, Πρόεδρος της
ΕΕΔΑ.
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ
& ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Ανακηρύχθηκα
ενεργό μέλος του European
Consortium
for
Church
and
State
Research, κατά τις
εργασίες του στη Μαδρίτη (12-15 Νοεμβρίου 2009).
Ανακηρύχθηκα
ενεργό μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Ιστορίας του Δικαίου κατά τη
διάρκεια των εργασιών της στην Κομοτηνή (Σάββατο, 24-10-2009).
2008 -
2012: μέλος της
επιστημονικής επιτροπής του περιοδικού Θεωρία και Πράξη Διοικητικού
Δικαίου.
22-1-1994 – σήμερα: ενεργός
άσκηση δικηγορίας και επαγγελματική ενασχόληση με ζητήματα εκκλησιαστικού
δικαίου. Νομικός σύμβουλος εκκλησιαστικών νομικών προσώπων (υπ’ αριθμ.
6574/19-3-2012 Πιστοποιητικό του Δ.Σ.Θ.).
13-2—2012: με το υπ’
αριθμ. Μ.772/13-2-2012 έγγραφο του Προέδρου του Τμήματος Νομικής κ. Ν.
Μπιτζιλέκη, ορίσθηκα μαζί με τον επιβλέποντα Επίκουρο Καθηγητή κ. Κ.
Κυριαζόπουλο, μέλος της τριμελούς επιτροπής εκπόνησης διδακτορικής διατριβής
του κ. Μάριου Θεοδοσιάδη του Δημητρίου, με θέμα: «Θρησκεία, πολιτική, οικονομία, πόλεμος.
Σύνδεση και διαπλοκή των ανωτέρω εννοιών».
Εκπόνηση
ερευνητικού - συγγραφικού προγράμματος σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Κρητικού
Δικαίου και αντικείμενο:
«ΤΟ
ΔΙΚΑΙΟ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ (330-824)
ΚΑΙ
ΔΕΥΤΕΡΗ (961-1204) ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟ».
Ι.
Ερευνητικό αντικείμενο
Πιο
συγκεκριμένα, μία από τις πλέον ερευνητικά ενδιαφέρουσες φάσεις του Κρητικού
δικαίου αποτελεί η Βυζαντινή περίοδος της διαμόρφωσης και εφαρμογής του. Η
περίοδος αυτή διακρίνεται σε πρώτη (330-824) και δεύτερη (961-1204),
μεσολαβείται δε από την παρένθεση (824-961) της Αραβοκρατίας
(824-961).
Κατά την πρώτη
βυζαντινή περίοδο, η Κρήτη ενώνεται με το Ανατολικό Ιλλυρικό και ακολουθεί την
ιστορική του τύχη μαζί με το Ανατολικό Ρωμαϊκό Κράτος. Παράλληλα με τις
δικαιικές διατάξεις τοπικού χαρακτήρα, εφαρμόζεται και στην Κρήτη η μνημειώδης
Ιουστινιάνεια νομοθεσία (Πανδέκτης, Κώδικας, Εισηγήσεις, Νεαρές), που
καθορίζει συνολικά το δημόσιο και το ιδιωτικό δίκαιο. Όπως όμως είναι γνωστό,
το δίκαιο δεν αποτελεί παρά «εποικοδόμημα» των διαμορφούμενων σε ορισμένο τόπο
και χρόνο συναλλακτικών-οικονομικών σχέσεων και ταξικών-κοινωνικών ισορροπιών.
Από την ερμηνευτική αυτή γωνία, δεν είναι άσχετο με το δίκαιο το γεγονός ότι
με την καταστολή της επανάστασης του στρατηγού Καρύκη το 1182, διαμορφώνεται
στη Μεγαλόνησο μία νέα και επίσημη φεουδαρχική τάξη, που αποτελέστηκε από 12
αρχοντικές βυζαντινές οικογένειες. Το γεγονός αυτό είχε σοβαρές συνέπειες στην
κατανομή της γαιοκτησίας, άρα και στη διαμόρφωση του
δικαίου.
Επιπλέον,
καίρια σημασία για την διάπλαση του Κρητικού δικαίου την περίοδο αυτή επέχει η
επικράτηση του χριστιανισμού και η συνακόλουθη διαμόρφωση δικαιϊκών θεσμών που
εμπνέονταν από τις αντιλήψεις του. Από τις αντιλήψεις αυτές επηρεάστηκαν τόσο
το δημόσιο και ιδιωτικό δίκαιο, όσο και νέες μορφές βίου, όπως ο μοναχισμός
(πρβλ. Διαθήκη του Ιωάννου του Ξένου ή Ερημίτου, κείμενο με πλήθος
δικαιικών στοιχείων, που αντικατοπτρίζει περαιτέρω εμπράγματες, ενοχικές και
κληρονομικές σχέσεις με ad
hoc εφαρμογή στην
Κρήτη).
Είναι λοιπόν η Βυζαντινή
περίοδος του Κρητικού δικαίου μία μακρόχρονη διαδικασία κατά την οποία το
ρωμαϊκό δίκαιο παραχωρεί τη θέση του στην Ιουστινιάνεια νομοθεσία, παρουσιάζει
δε συνεχείς διακυμάνσεις, που επηρεάζονται άμεσα τόσο από την φεουδαρχική δομή
και διαστρωμάτωση της βυζαντινής κοινωνίας, όσο και από την ιδεολογική
επικράτηση του χριστιανισμού. Η ανωτέρω διαδικασία προκύπτει ανάγλυφα μέσα από
τις δικαιικές πηγές της περιόδου αυτής.
ΙΙ.
Μέθοδος έρευνας
Η εκπόνηση του
ερευνητικού προγράμματος ακολουθεί ήδη τα εξής στάδια:
1.-
Ανεύρεση των
γενικών και τοπικών, άμεσων και έμμεσων πηγών δικαίου που ίσχυσαν την περίοδο
αυτή στην Κρήτη.
2.- Κριτική τους
αξιολόγηση, απομόνωση των διαπλαστικών και δικαιικών πηγών με ρητή αναφορά και
ρυθμιστικό πεδίο στην Κρήτη, επιλογή των κριτικότερων από αυτές. Ακριβής
καταγραφή των κειμένων και μετάφρασή τους.
3.- Σχολιασμός -
υπομνηματισμός των ανωτέρω με ανάλογου ρυθμιστικού περιεχομένου πηγές καθώς
και την εγκυρότερη ελληνική και ξένη επιστημονική
βιβλιογραφία.
4.-
Εκτεταμένο
τμήμα της εργασίας αφιερώνεται στις εκκλησιαστικές πηγές του δικαίου
(εκκλησιαστικού περιεχομένου Νεαρές, ιεροί κανόνες και παραδόσεις,
μαρτυρολόγια, βίοι αγίων κ.λ.π.), με αυτόχθονα προέλευση, και οι οποίες είτε
επηρέασαν θεσμούς του ιδιωτικού βίου (γάμος, μνηστεία κ.λ.π.), είτε
διαμόρφωσαν καθεστωτικές δομές (εκκλησιαστικές μητροπόλεις, ναοί, μονές,
χριστιανικές κοινότητες κ.λ.π.) του χριστιανισμού στη Μεγαλόνησο. Μέσα από το
σχολιασμό των ανωτέρω πρέπει να προκύπτει η διαλεκτική αντιπαράθεση
(θέση-αντίθεση-σύνθεση) του κοσμικού με το εκκλησιαστικό δίκαιο, επί ζητημάτων
με κοινό ρυθμιστικό πεδίο.
ΙΙΙ.
Πορεία της έρευνας
Η εκπόνηση του
ερευνητικού προγράμματος έχει ήδη εισέλθει στο τελικό στάδιο εξαγωγής των
καταληκτικών του πορισμάτων. Η παράδοση του ολοκληρωμένου προγράμματος προς
έλεγχο στο Ινστιτούτο Κρητικού Δικαίου προσδοκάται να γίνει εντός του αμέσως
προσεχούς χρονικού διαστήματος.