ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ _________ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟ ΚΑΙ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ _____ Από τις ελάχιστες πηγές που διαθέτουμε για τη νεολιθική – μινωική περίοδο της Κρητικής ιστορίας (5700-1500 π.Χ.), μαθαίνουμε ότι η δημιουργία της περίφημης μινωικής θαλασσοκρατορίας οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη φορολόγηση των υποτελών κρατών που τους επέβαλε ο Μίνωας. Η σχετική παράδοση, που διέσωσε ο Στράβων (Βιβλίον Ι, κεφ. Δ΄, 8), χαρακτηρίζει το Μίνωα «τυραννικό, βίαιο και δασμολόγο». Ακόμη και οι νέοι των Αθηνών που ρίχνονταν στο Μινώταυρο χαρακτηρίζονται «δασμοί» από τους συγγραφείς, ενώ η τοιχογραφία του διαδρόμου πομπής της Κνωσού παριστάνει πιθανώς προσαγωγή φόρων. Από τον Ηρόδοτο (Ι, 17) μαθαίνουμε ότι ειδικά οι Κάρες είχαν επιτύχει απαλλαγή από την φορολογία αυτή και υποβάλλονταν μόνο σε στρατιωτική υπηρεσία.
Η νομισματοκοπία εισάγεται στην Κρήτη στις αρχές του 5ου αιώνα, η δε κοπή νομισμάτων από μία πόλη σημαίνει ότι αυτή απολαμβάνει ανεξαρτησίας. Οι πόροι των Κρητικών συσσιτίων προέρχονταν από την τριπλή εισφορά των Κρητών προκειμένου να καλυφθούν οι μεγάλες ανάγκες των συσσιτίων: οι ιδιοκτήτες γης («αφαμιώται») προσέφεραν τη «δεκάτη» (1/10) της εσοδείας τους, η πόλη εκ μέρους της προσέφερε προσόδους από τα κρατικά κτήματα, και οι δούλοι («μνωίται») έναν αιγινήτικο στατήρα.
Δεν έλειπαν ωστόσο και οι μεταξύ πόλεων συνθήκες περί αμοιβαίας, μερικής ή πλήρους, απαλλαγής από τους τελωνειακούς δασμούς. Χαρακτηριστική ως προς τούτο υπήρξε η συνθήκη Κνωσού – Τυλίσσου, η οποία επέτρεπε τις εξαγωγές μεταξύ των δύο αυτών πόλεων και όριζε χαμηλούς δασμούς για εξαγωγές σε τρίτη πόλη.
Κατά τη ρωμαϊκή περίοδο (67/69 π.Χ.-330 μ.Χ.), το γηγενές Κρητικό δίκαιο υποχώρησε προ της εφαρμογής του ρωμαϊκού, η δε Κρήτη αποτέλεσε μία από τις συγκλητικές επαρχίες, υπό τη διοικητική εξουσία στρατηγού με εξουσία ανθύπατου, στις αρμοδιότητες του οποίου ανήκαν, μεταξύ άλλων, και η άμεση επίβλεψη για τη συλλογή των φόρων.
Κατά τη βυζαντινή περίοδο (330 μ.Χ.-1204) αξίζει να σημειωθεί το νομοθέτημα «Γεωργικός νόμος» των Ισαύρων, με το οποίο καταβλήθηκε προσπάθεια να εξομαλυνθεί η έντονη ταξικότητα και η δικαιότερη αντιμετώπιση των αγροτών, με κύριο μέσο την φορολογική ελάφρυνση των τελευταίων.
Οι Ενετοί (1204-1669), όπως και οι Τούρκοι (1669-1898) επέβαλαν, ως κατακτητές της Κρήτης, τόσο επαχθή φορολογικά συστήματα, εξαιτίας των οποίων οι Κρήτες βαθμιαία επτώχευαν, με αποτέλεσμα η μεν γη τους να δημεύεται, οι ίδιοι δε να καταντούν δουλοπάροικοι ή να αναγκάζονται να εκπατρισθούν. Μοναδική διέξοδος από τις φορολογικές καταπιέσεις αποτέλεσαν οι πολυάριθμες και συνεχείς επαναστάσεις, ταραχές και ανταρσίες, που επέφεραν όμως πρόσκαιρη, μόνον, βελτίωση από τις αβάσταχτες φορολογικές συνθήκες. Κύρια έκφραση των φορολογικών καταχρήσεων αποτέλεσε η γνωστή μίσθωση των φόρων, θεσμός που ευνοούσε τη φορολογική αυθαιρεσία.
Η διοικητική αναδιοργάνωση κατά την Κρητική Πολιτεία (1898-1912) σηματοδότησε την απαρχή της νομιμότητας και για τα δημοσιονομικά και φορολογικά ζητήματα του νησιού, που ολοκληρώνεται με τη διευθέτηση του Δημοσίου Οθωμανικού Χρέους (Διάταγμα 208/13 Αυγούστου 1901) και του Δημόσιου Χρέους της Κρητικής Πολιτείας το 1913.
Ακολούθησε, η δημοσιονομική συγχώνευση της Κρήτης με την Ελλάδα (Ν. 109/30 Δεκεμβρίου 1913, Διάταγμα 21-9-1914 «περί συγχωνεύσεως των οικονομικών υπηρεσιών της Γενικής Διοικήσεως Κρήτης μετά του Υπουργείου των Οικονομικών» και Ν. 166/1914 «περί εγκαταστάσεως οικονομικών αρχών εις τας προσαρτηθείσας χώρας και συγκροτήσεως του προσωπικού αυτών»).
Γνωριμία - Σκοπός - Δραστηριότητες - ΠρογράμματαΕκδόσεις - Πεπραγμένα - Μέγαρο Ι.Κ.Δ. - Τα νέα του Ι.Κ.Δ. - Κεντρική Σελίδα - Ισχύουσα Νομοθεσία περί Κρήτης